Zakaz stadionowy jest środkiem karnym funkcjonującym od lat w polskim systemie bezpieczeństwa imprez masowych. Został wprowadzony w kontekście nasilenia się zjawiska chuligaństwa stadionowego.
Problematyka bezpieczeństwa imprez masowych tworzyła i tworzy istotny element życia społecznego, ponieważ mecze piłkarskie gromadzą bardzo dużą publiczność. Odbywają się zarówno w dużych miastach, jak i małych miejscowościach. Są więc ważnym zagadnieniem zarówno dla organizatorów imprez, jak i dla administracji rządowej i samorządowej.
Jednym z głównych zagrożeń dla bezpieczeństwa wydarzeń sportowych są środowiska kibicowskie, ale tutaj należy zaznaczyć, że subkultura kibiców jest bardzo zróżnicowana. Wyróżnia się:
- Szalikowców – z reguły niegroźnych.
- Ultrasów – organizujących oprawy i popełniających wykroczenia, ale z reguły nie popełniających przestępstw.
- Chuliganów – prowokatorów i uczestników zajść o charakterze przestępczym na terenie obiektów sportowych oraz poza nimi.
Chuligani, uznający siebie za elitę środowiska kibicowskiego tworzą zorganizowane grupy, które w skrajnych przypadkach ewoluują w stronę związków przestępczych. Z tego też tytułu resocjalizacja na etapie chuliganki w skali makro może znacząco wpłynąć na zahamowanie rozwoju przestępczości zorganizowanej.
Przestępczość stadionowa rozwinęła się w Europie Zachodniej w latach 90. ubiegłego wieku. Za ojczyznę stadionowej chuliganki uchodzi Wielka Brytania, a jednym z najgłośniejszych incydentów był atak kibiców FC Liverpool na na kibiców Juventusu Turyn podczas finału Pucharu Europy 29 maja 1985 roku w Haysel w Belgii. Ludzie tratowali się nawzajem, a część przygniotła zawalająca się pod naporem tłumu ściana. Zginęło 39 osób, a kilkaset zostało rannych.
Wydarzenie skłoniło Radę Europy do sporządzenia w sierpniu tego samego roku Konwencji nr 120 w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych. Polska ratyfikowała ją w 1995 roku, dwa lata po słynnym meczu Polska – Anglia w Chorzowie 29 maja 1993 roku. Do ustawy o bezpieczeństwie masowym zakaz trafił po raz pierwszy w 1997 roku, a w 2009 roku, w związku ze zbliżającymi się rozgrywkami Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej Euro 2012.
Zakaz stadionowy orzeka sąd w przypadku niewłaściwego zachowania się uczestnika sportowej imprezy masowej. Sąd może zasądzić zakaz na okres od 2 do 6 lat, na wszystkie imprezy sportowe na terytorium kraju albo tylko na mecze z uczestnictwem drużyn, podczas których nastąpiło niewłaściwe zachowanie uczestnika.
Konsekwencje złamania zakazu stadionowego regulują art. 244 i 244a § 1 kodeksu karnego. Stanowią one, że:
– kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, prowadzenia pojazdów, wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, wstępu na imprezę masową, przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, nakazu okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami, zakazu zbliżania się do określonych osób lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 244);
– kto nie stosuje się do orzeczonego w związku z zakazem wstępu na imprezę masową obowiązku przebywania w miejscu stałego pobytu lub obowiązku stawiennictwa w jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania osoby skazanej albo ukaranej, komendanta powiatowego, rejonowego lub miejskiego Policji, w czasie trwania imprezy masowej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 244a § 1).
O zakaz stadionowy może wnioskować prokuratur (z urzędu), oskarżyciel posiłkowy lub organizacja pozarządowa jeżeli bierze udział w procesie.
